Voorpagina van tijdschrift Licht
Toen mijn collega André van der Meer zijn huis opruimde schonk hij mij het populair wetenschappelijk tijdschrift Licht. Ik had er nog nooit van gehoord. Wat is het een fraai tijdschrift. Het verspreiden van kennis was het doel van deze goed verzorgde uitgave. Alle nieuwe ontdekkingen in de wetenschap werden beschreven in begrijpelijke en enthousiaste taal. Eén van die nieuwe ontdekkingen was de theorie van de platen tektoniek. Die is sinds de jaren zestig gemeengoed geworden. Dat was niet zo toen Alfred Wegener deze theorie voor het eerst de wereld instuurde in 1912. De wetenschappers in de gehele wereld waren tot in de jaren zestig afwijzend en zeker sceptisch.
Heel de wereld?
Neen, in het kleine Nederland was er een vroege bewonderaar van de theorie van continentverschuiving. In het vergeten tijdschrift Licht van begin december 1926 schreef een redacteur van het blad, helaas anoniem, een positieve recensie over deze theorie onder de titel ‘Drijvende vastelanden’. Licht was een populair wetenschappelijk weekschrift van uitgeverij De Haan en een uiting van kennisverspreiding onder de Nederlanders. Er waren twee series: eind jaren twintig en een in het begin van de jaren dertig.
De lezers zullen geduizeld hebben. Een ‘Umwertung aller Werte’ op het gebied van de geologie. De redacteur schreef met de kennis van de jaren twintig een positief verhaal over Wegeners’ boek. Hij begon met de verwondering dat Afrika en Zuid-Amerika schijnbaar in elkaar passen. Nou, dat is niet schijnbaar. Een ander wetenschappelijk probleem dat Wegener met zijn idee oploste was de onlogische verspreiding van fossielen. Die kwamen voor in gebieden die nu ver van elkaar liggen.
Wegener liet zien hoe de gebergten ontstaan waren doordat de drijvende vastelanden op elkaar gebotst waren. En hoe het continent Australië Zuid-Oost Azië naderde. De Licht-redacteur vertelde het helder na: “De kaart van de diepzee bij Australië bevestigt de meening, dat het vastelandsblok van Australië ‘onlangs’ is ‘gestrand’ op de Soenda-eilanden. De bergketen op deze eilanden is heelemaal naar het zuiden omgebogen bij de botsing met het vastelandblok Australië-Nieuw-Guinea.”
Maar wat was het mechanisme dat de continenten verschoof? Daar had Wegener geen idee van. Hij stelde voor dat de continenten evenals de water- en luchtstromen een neiging hadden op het noordelijk halfrond naar het westen en door de centrifugaalkrachten naar de evenaar te gaan. De Leidse hoogleraar Berend Escher vond het maar niets: Hij wees er op dat hij de denkbeelden van Wegener niet aanvaardbaar vond.
De lezers van het Nederlandse Licht waren als eerste goed voorgelicht over deze revolutionaire ideeën, die pas in 1970 algemeen aanvaard werden. De redactieleden en uitgever van Licht. verdienen een posthuum schouderklopje.
Recente reacties