Van Kol (vierde van links) bij oprichting BWP, 1885
Het was me even ontschoten dat afgelopen maandag het precies honderd en vijf en twintig jaar geleden was dat Henri van Kol de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij in Nederland (SDAP) oprichtte. Dat was tegenover de Sociaal-Demokratische Bond (SDB) waar Domela Nieuwenhuis de leider van was. Op het moment dat ik het negende hoofdstuk van de biografie van deze Henri van Kol voltooide, hoorde ik ineens op de radio een nieuwsbericht en een discussie met Lodewijk Asscher en Gerdi Verbeet. Het ging voornamelijk over de toekomst van de PvdA, niet zozeer over 1894.
Het was vreemd dat ik even niet dacht aan die historische datum van 26 augustus 1894. Ik was zo opgesloten in dat hoofdstuk dat de omgeving er even niet toe deed. Vooral vreemd omdat Henri naar mijn idee dé oprichter was van de club. En niet zomaar een van de oprichters, in jargon één van de twaalf apostelen. Bij mijn onderzoek naar de rol van Van Kol bij de oprichting kwam ik veel ideologie tegen. Over die ideologische verschillen is al veel geschreven. Interessanter waren de activiteiten van de hoofdrolspelers. De ene groep was vooral of zelfs alleen maar bezig hun ideeën uit te dragen door middel van artikelen in kranten en tijdschriften, in brochures en redevoeringen op openbare bijeenkomsten. De andere groep was daarnaast bezig mogelijke medestanders over te halen mee te doen. Troelstra en Domela Nieuwenhuis waren typische vertegenwoordigers van de eerste groep: het zenden van hun ideologie. Vliegen en Van Kol deden dat ook. Zij bezaten in 1894 allebei een tijdschrift: De Volkstribuun en De Sociaaldemokraat. Daarnaast ging met name Van Kol het gehele land door om zieltjes te winnen, toespraken te houden, morele en financiële steun te verlenen.
Er zijn twee zaken die zowel opvallend als afwijkend waren. Henri probeerde verstokte revolutionairen en aanstaande anarchisten als Methöfer en Adriaan van Emmenes over te halen met de SDAP mee te doen. Dat weten we omdat de brieven van beiden bewaard zijn gebleven in het Van Kol archief. Methöfer was kort en geheel afwijzend. Van Emmenes prees Van Kol voor zijn acties en ondersteuning en deed zelfs een voorstel om gezamenlijk het ‘donkere’ Brabant te bewerken met socialistische propaganda. Dat is er niet van gekomen vanwege andere besognes van beiden.
Het andere opvallende was de inzet van geld. Van Kol zette zijn rijkdom strategisch in. Na 26 augustus 1894 tot aan de verkiezingen in 1897 was de SDAP klein en armlastig. Maar niet de door Van Kol gesteunde leden en organisaties als de afdeling Maastricht en de groep Joden rond A.M. Reens. Met deze twee activiteiten, afwijkend van de klassiek socialistische acties, onderhield hij vele losse contacten. Het belang van die losse vriendschappen is in de sociologie bekend als het verschijnsel van ‘de kracht van zwakke schakels’.
Van Kol kende het klappen van de zweep om een nieuwe partij op te richten. Hij was immers een van de oprichters van de Belgische Werkliedenpartij in 1885. Daarom siert een foto van de oprichting van de BWP van tien jaar eerder de gedenkdag van de SDAP. Immers: Van Kols ervaring in 1885 en zijn netwerk-aanpak speelden een cruciale rol in de maanden voorafgaande aan augustus 1894.
Wordt vervolgd
Recente reacties